Open the box: tijd voor een ander soort mannelijkheid

Koen Dedoncker is projectcoördinator bij vzw Zijn - Beweging tegen Geweld, een organisatie gespecialiseerd in campagnes en projecten rond de preventie van huiselijk en seksueel geweld. Hij is ook voorzitter van MoveMen, een organisatie die jongens en mannen engageert om zich actief in te zetten voor gendergelijkheid en geweldpreventie. De laatste jaren werkte Koen specifiek aan projecten met jongens en mannen rond de promotie van positieve modellen van mannelijkheid in verschillende settings. In deze gastblog schrijft hij over de nood om enge genderhokjes verder open te breken, de nood aan een ander soort mannelijkheid. Een collectief maatschappelijk werk, waardoor iedereen uiteindelijk meer zichzelf kan zijn.

 

We gaan er als samenleving graag van uit dat onze kinderen en jongeren zich vrij kunnen uitdrukken. Vanuit het werk dat we met MoveMen doen rond mannelijkheid en gender, onder andere in scholen, merken we dat dit helemaal niet klopt. Als we praten met meisjes en jongens, vrouwen en mannen, hebben ze, vaak onbewust, een duidelijk idee van wat een man of vrouw hoort te zijn. Het zijn ideeën die veranderen doorheen de geschiedenis, maar, contradictorisch genoeg, tegelijkertijd zeer rigide en moeilijk open te breken zijn.

Als maatschappij voeden we onze jongens en meisjes op een compleet verschillende manier op. We willen dat jongens stoer, sterk, leidinggevend en competitief zijn. We verwachten van meisjes dat ze lief, elegant, zorgzaam en communicatief zijn. We associëren bepaalde eigenschappen met een bepaald geslacht en hebben moeite als de verwachtingen die we daarrond hebben, worden doorbroken.

Dit heeft uiteraard gevolgen voor iedereen, op alle leeftijden en ontwikkelingsniveaus. Het beïnvloedt de manier waarop we omgaan met mensen in onze omgeving. Je wordt namelijk op één of andere manier in een doos gestopt. Een doos waar in feite niemand in past.

De rol van vrouwen in de maatschappij en in de wereld werd al uitvoerig bekeken en bevraagd. Dankzij verschillende feministische golven werd er kritisch gewerkt aan de restricties waar vrouwen mee te maken kregen en krijgen. Vanuit die beweging werden er meer mogelijkheden, meer bestaansrechten, voor vrouwen gecreëerd. Deze hebben terecht hun plaats bevraagd, opgeëist en uitgebreid. En terwijl de situatie nog lang niet ideaal is, is er voor meisjes en vrouwen veel veranderd. Er beweegt tenminste voortdurend iets.

 

 

Aan de kant van de jongens en de mannen bleef het echter lange tijd stil. Er is in de laatste decennia weinig of niets veranderd voor hen. Er werd überhaupt niet bij stilgestaan of over nagedacht. Omdat zogenaamd mannelijke eigenschappen traditioneel hoger worden ingeschat dan zogenaamd vrouwelijke eigenschappen zijn mannen, en het denken over mannelijkheid, gewoon aan de kant blijven staan. Vrouwen hebben hun mogelijkheden geëxploreerd. Mannen hebben, misschien afgezonderd van een actiever vaderschap, nog steeds te maken met erg strikte regels waar ze zich aan dienen te houden om als mannelijk te worden gezien. Daarbij lijken we vooral moeite te hebben met jongens en mannen die zich kwetsbaar opstellen, emotionaliteit tonen of zorgzaam zijn.

Onze maatschappij beperkt kinderen van jongs af aan, en leert hen om bepaalde aspecten van zichzelf uit te vergoten en andere weg te duwen.

Als je iets wegduwt, komt het altijd ergens anders weer tevoorschijn. Vergelijk het met een bal die je onder water wil houden. De druk wordt op een zeker moment zo groot dat hij op een andere plek, en met grote kracht, terug aan de oppervlakte komt.

We leren aan jongens en mannen dat het beter is om sterk of agressief te zijn, dan kwetsbaar te zijn. We leren jongens en mannen dat ze hun plan moeten trekken, voor zichzelf moeten zorgen, eerder dan om hulp te vragen of te praten over hun problemen of bezorgdheden. Dat heeft enorme gevolgen. Jongens en mannen hebben veel vaker te maken met problematisch alcohol- en druggebruik. Jongens en mannen plegen vaker zelfmoord. Jongens en mannen plegen vaker geweld, ze sterven vaker in een verkeersongeval, 95% van de gevangenen in België is een man,... En ga zo maar door.

Met andere woorden, mannelijkheid lijkt verbonden met een groot aantal individuele en maatschappelijk structurele problemen. Als we daaraan iets willen veranderen, als we echt willen gaan voor een gendergelijke maatschappij, moeten we dringend naar de jongens en de mannen beginnen kijken. Door met hen te werken aan de ideeën en attitudes over mannelijkheid, kunnen we echt werken aan een samenleving die gelijker wordt. Dat is ook precies wat we met MoveMen doen: werken met jongens en mannen rond gendergelijkheid en geweldspreventie.

In de gesprekken die we hebben merk je de nood aan een ander soort mannelijkheid.

Eén waarbij jongens en mannen elkaar niet corrigeren als ze gedrag vertonen dat niet traditioneel mannelijk is, maar één waarbij jongens en mannen elkaar ondersteunen om uit die enge doos te kruipen, om zichzelf te zijn, om mens te zijn.

Iemand vroeg me laatst waarom ik bezig ben met mannelijkheid en gendergelijkheid, wat mij drijft. Ik had daar toen niet meteen een antwoord op. Als ik er wat verder over nadacht kwam ik echter tot de conclusie dat, buiten het feit dat ik het ontzettend interessant vind om te werken rond mannelijkheid en het gewoon heel fijn is om in gesprek te gaan met jongens en mannen, ik altijd een ontzettende affiniteit heb gehad met iedereen die ‘anders’ was. Mensen die niet passen binnen het plaatje, mensen die buiten de norm vallen of buiten de lijntjes kleuren. Mijn hele leven, mijn hele omgeving zit vol van zulke figuren.

Maar de kracht van zulke figuren wordt vaak beknot door de manier waarop we als maatschappij de neiging hebben om alles in hokjes op te delen. Hokjes voor wat normaal is en wat niet. Hokjes voor wie ergens bij hoort of niet, met duidelijke regels over hoe je je hoort te gedragen. Wat mij betreft is het dringend tijd om die hokjes open te breken. Het thema van de Warmste Week dit jaar, een thema dat is gekozen door jongeren, is niet voor niets ‘Jezelf kunnen zijn’. Dat is precies waar het om gaat!